آینه تاریخ - پاسخ به سوالات تاریخی زندگی امام رضا علیه السلام

عزیزان بیننده سلام وقت شما بخیر با برنامه آینه تاریخ در خدمت شما خواهیم بود در دقایقی که خدمت شما هستیم از شبکه جهانی حضرت ولی عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) السلام علیک یا مولای یا صاحب الزمان السلام علیک ابائک الطیبین الطاهرین لا سیما علی بن موسی الرضا المرتضی. خدمت استاد عزیزمان که می‌دانید همواره در این برنامه افتخاری را در محضر جناب آقای دکتر جباری متخصص در بحث تاریخ و سیره هستیم امروز این افتخار را هم به ما دادند تشریف آوردند ما در خدمتشان باشیم سلام علیکم استاد عزیز ان شاء الله در خدمت شما باشیم در دقایق آینده بفرمایید.

استاد: جباری

خواهش می‌کنم علیکم السلام و رحمت الله بسم الله الرحمن الرحیم عرض ادب و سلام دارم حضور شما جناب آقای قضبانی و شما بینندگان گرامی در هر جای کره خاکی که شرف حضور دارید آرزوی توفیقات و تاییدات روزافزون الهی برای همه شما عزیزان دارم در ایام بسیار مبارکی به سر می‌بریم دهه کرامت است و عطر و بوی خوش و رائحه خوش اولاد امام کاظم (سلام الله علیه) در فضا پیچیده است با حضرت معصومه (سلام الله علیها) آغاز شد و با وجود شریف به یاد احمد بن موسی (سلام الله علیه) فرزند گرامی امام کاظم (سلام الله علیه) برادر گرامی امام رضا (علیه السلام) که در میان برادران امام رضا (علیه السلام) به نحوی می‌توان گفت شاخص است با گزارش‌هایی که درباره‌اش داریم و مناسبت بسیار بزرگی که پیش رو داریم میلاد مسعود مولا و ولی نعمتمان امام رضا (علیه السلام) که امام رئوف است و لطفش شامل همه بشریت به ویژه مومنان و عرض کنم که موالیان آن حضرت (علیه السلام) است ان شاء الله که همواره بتوانیم راضی کنیم آن حضرت (علیه السلام) را رضایت آن حضرت (علیه السلام) شامل حالمان شود امام رضا (علیه السلام) که هرکس در وادی رضا بخواهد قدم بگذارد به تعبیر یک جمله لطیفی آیت‌الله جوادی دارند در جایی که به هر حال هرکس بخواهد بحث مشمول صفت رضا شود باید از کانال امام رضا (علیه السلام) از آن طریق مشمول این صفت شود ان شاء الله مشمول رضایت آن حضرت باشیم با آنچه که از ما از اعمال و گفتارها در آنات و لحظاتمان صادر می شود در خدمتتان هستیم.

مجری:

بزرگوار هستید منت گذاشتید تشریف آوردید به هر حال ما خیلی خوشحال هستیم که شما را می‌بینیم بتوانیم در دقایق آینده در خدمت شما که هستیم ساعات خوبی را برای بینندگان فراهم کنیم جزو صالح اعمال ما حضرتعالی و بینندگان ان شاء الله ثبت شود با عنایت آقا امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) من هم متقابلاً خدمت شما این ایام و این دهه را تبریک عرض می‌کنم و همچنین خدمت بینندگان عزیز، استاد هم گفتند از یاد روز میلاد حضرت فاطمه معصومه (سلام الله علیها) که اول ذی‌القعده است تا یازده ذیقعده که سالروز میلاد آقا امام رضا (علیه السلام) است این دهه مبارک دهه کرامت است جالب است حاج آقا ما از بیست و پنج شوال که شهادت امام صادق (علیه السلام) بود و به همین مناسبت‌ها از صحبت کردیم الحمدالله از امام صادق (علیه السلام) و امام کاظم (سلام الله علیه) حضرت معصومه (سلام الله علیها) امام رضا (علیه السلام) همچنان از حضرت عالی استفاده کردیم و فکر کنم دیگر تا آخر ذی القعده که به شهادت امام جواد (علیه السلام) خواهد رسید آن زمان هم باز در این خصوص سوالاتی خواهیم داشت این هم الحمد لله مناسبت خوبی است که از امام صادق (علیه السلام) امام جواد (علیه السلام) ما ائمه را با مسائل تاریخی که شما به ما می‌گویید آشنایی بیشتری پیدا خواهیم کرد الحمدلله بله توفیقی است که است عزیزان سه هزار پانزده پانزده هم سامانه پیامکی ما است از طریق شبکه ماهواره‌ای که ما را دنبال می کنید از سایت شبکه جهانی حضرت ولیعصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به صورت مستقیم ما را ببینید در اپلیکیشن شبکه جهانی حضرت ولیعصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) گوشی‌هایتان اگر نصب کنید آنجا هم ما را به صورت مستقیم خواهید دید اپلیکیشن‌های دیگری هم است حالا بعضی را خودم به تازگی با آنها آشنا شدم در آنجا هم شبکه جهانی حضرت ولیعصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) هم اپلیکیشن‌های آنجا هم دارد مثل خود روبیکا آنجا هم شبکه شبکه جهانی حضرت ولیعصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را می‌توانید ببینید برنامه‌ها را آنجا دارد اما آرشیو ما از طریق اپلیکیشن سایت در اختیار شما است و می توانید برنامه گذشته را هم از آن طریق دنبال کنید استاد عزیز اشاره فرمودید دیگر نزدیک میلاد امام رضا (علیه السلام) است سوالات هم در همین خصوص جدا کردیم سوالات بینندگان است سوالاتی که به مناسبت است همه را ان شاء الله در فرصتی که است خدمت شما عرضه خواهیم کرد ان شاء الله شما محبت می‌کنید پاسخ میدهد ید سؤالی شده است که یعنی خواستند از حضرتعالی بپرسیم این سوال را از چه زمانی لقب حضرت امام هشتم (علیه السلام) امام رضا (علیه السلام) همین رضا شده است یعنی ملقب شده است به این نام چون دو هفته پیش هم شما در این خصوص صحبت کردید در آن قضیه که چگونه عباسیان تاسیس حکومتشان شد و آنجا بحث شعار الرضا من آل محمد را اشاره کردید احتمالا بخاطر همین این سوال مطرح شده است.

استاد: جباری

خواهش می‌کنم بله شاید برای عزیزان بیننده هم سوال باشد طبیعتاً شاید هم بیشتر سوال شده است و مستحضر هستند حالا خوب است اشاره کنیم چطور امام رضا (علیه السلام) لقب رضا دارد در میان ائمه (علیهم السلام) بیشتر باید عرض کنم که ائمه (علیهم السلام) هر کدام القابی داشتند نه فقط یک لقب منتها به در میان این القابشان یک لقب اشهر است مشهورتر شده است مثل صادق برای امام صادق (علیه السلام) که حالا در پرانتز گفتم صادق را روایتی در این باره از امام سجاد (سلام الله علیه) داریم که چرا وقتی خبر داد از اینکه فرزندی نواده من متولد خواهد شد به جعفر بن صادق اشاره کرده است به جریان جعفر کذاب اشاره کرد:

«حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ هَارُونَ الصُّوفِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرٍ عُبَيْدُ اللَّهِ بْنُ مُوسَى الْحَبَّالُ الطَّبَرِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ الْخَشَّابُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحُصَيْنِ قَالَ حَدَّثَنَا الْمُفَضَّلُ بْنُ عُمَرَ عَنْ أَبِي حَمْزَةَ ثَابِتِ بْنِ دِينَارٍ الثُّمَالِيِّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ علیهما السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله و سلم:‏ إِذَا وُلِدَ ابْنِي جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ فَسَمُّوهُ الصَّادِقَ فَإِنَّهُ سَيَكُونُ فِي وُلْدِهِ سَمِيٌّ لَهُ يَدَّعِي الْإِمَامَةَ بِغَيْرِ حَقِّهَا وَ يُسَمَّى كَذَّاباً.»

على بن احمد بن محمّد رضى اللَّه عنه از محمّد بن هارون صوفى از ابو بكر عبيد اللَّه بن موسى الحبال الطّبرى از محمّد بن الحسين الخشاب از محمّد بن الحصين از مفضّل بن عمر، از ابى حمزه ثابت بن دينار الثمالى، از حضرت على بن الحسين از پدرش از جدّش عليهما السّلام نقل كرده كه آن حضرت فرمود: رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله فرمودند: هر گاه فرزندم جعفر بن محمّد بن على بن الحسين بن على بن ابى طالب متولّد شد او را صادق بناميد، زيرا به زودى در فرزندان اين امام شخصى هم نامش به هم مى ‏رسد كه به ناحقّ ادّعاى امامت نموده و كذّاب ناميده مى ‏شود.

شيخ صدوق، علل الشرائع، نجف، المکتبة الحيدريه، 1386ق، ج1، ص234.

امام سجاد (علیه السلام) به نقل از پیامبر اکرم (صلی الله و علیه و آله و سلم) که جعفری خواهد آمد که چنین دروغی ادعا خواهد کرد و لذا به امام صادق (علیه السلام) جعفر صادق می گویند همینطور دیگر معصومان (علیهم السلام) القابی داشتند و لقب معروفی هر کدام داشتند. که به سببی به آن لقب شهره شدند درباره امام رضا (علیه السلام) ما یکی دو روایت حداقل داریم یک روایت است که از آن بر میاید این لقب از آسمان در واقع داده شده است خداوند متعال چنین لقبی را داده است به امام رضا (علیه السلام) و معصومان( علیهم السلام ) متوجه بودند مستحضر بودند به یک چنین لقبی و در روایتی داریم که امام کاظم (علیه السلام) اصرار داشت که این لقب را جا بیندازند و عرض شود که همواره وقتی که می‌خواست مثلاً بفرماید فرزندم علی (علیه السلام) را صدا کنید بیاید علی الرضا (علیه السلام) اصرار داشت که این لقب گفته شود مثلاً من به فرزندم رضا (علیه السلام) چنین فرمودم این لقب پیدا است که امام کاظم (سلام الله علیه) پیش از امامت امام رضا (علیه السلام) این لقب را خواستند جا بیندازند.

البته خودشان گاهی با احترام با کنیه ابوالحسن هم یاد می‌کردند امام رضا (علیه السلام) کنیه را اصلاً مستحضر هستید با کنیه یاد کردن در عرب نشان احترام است ابوالحسن امثال اینها در میان عرب کنیه مشهور است در میان ما فارس‌ها نه اما جا دارد که به هر حال مثلاً فردی اگر فرزند بزرگش حسین نام دارد ابوالحسین یا حسن نام دارد فرزند بزرگ معمولاً اولین فرزند برای مادران ام الحسن یا ام فاطمه امثال اینها و برای پدر ابوالحسن ابوالحسین عبدالرضا امثال اینها کنیه بهرحال در عرب مرسوم است و در میان اهل بیت (علیهم السلام) کنیه‌هایی داشتند مستحضر هستید کنیه اصطلاحاً آن چیزی که با اب یا ام یا ابن امثال این‌ها آغاز می شود و به هر حال لقب لقبی است که یک مفهومی را می‌رساند مثل رضا.

چرا امام رضا (علیه السلام) مثلاً چه معنایی دارد واژه رضا و چرا به این واژه معروف شدند آن نکته‌ای که شما اشاره کردید که بنی عباس عرض شود که وقتی که به حاکمیت رسیدند و قبل از اینکه حاکمیت برسند یک شعاری مطرح می‌کرد که الرضا من آل محمد لذا واژه رضا (صلی الله علیه و آله) واژه رضا واژه معروفی بوده است نزد مردم منتها آن‌ها با اهداف خودشان یعنی در اواخر دوره بنی امیه این‌ها حرکت خودشان را شروع کردند با شعار الرضا من آل محمد (صلی الله علیه و آله) که ما دنبال فرد مرضی و پسندیده از آل پیامبر (صلی الله و علیه و آله و سلم) هستیم اما در عمل فریب دادند مردم را و خودشان به حکومت آمدند در حالی که مردم تصور می‌کردند همه دنبال فردی پسندیده از اهل بیت (علیهم السلام) هستند خوب حالا بعضاً ظاهراً گفته شده بوده است در زمانی که امام رضا (علیه السلام) به ولایت عهدی مامون منصوب شدند و ولایت عهدی اکراهی و این‌ها که بر حضرت (علیه السلام) تحمیل شد و بعد حضرت (علیه السلام) به شهادت رساند گویا چنین شایع کرده بودند که این لقب رضا را مأمون داده است به امام رضا (علیه السلام) در راستای همان الرضا من آل محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) این لقب را مامون پسندیده انتخابش کرده است برای ولایت عهدی و آورده است به مرو و این‌ها لذا. این لقب توسط مامون داده شده است و رواج پیدا کرده است.

روایتی داریم مرحوم شیخ صدوق این روایت در عیون اخبار الرضا (سلام الله علیه) در جلد یک صفحه بیست و دو نقل کردند که مرحوم علامه مجلسی در جلد چهل و هشت بحار صفحه دوازده هم این روایت را آوردند:

قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ مُوسَى بْنِ بَابَوَيْهِ الْقُمِّيُّ الْفَقِيهُ مُصَنِّفُ هَذَا الْكِتَابِ (رحمه الله) قَالَ حَدَّثَنَا أَبِي وَ مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَى بْنِ الْمُتَوَكِّلِ وَ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ مَاجِيلَوَيْهِ وَ أَحْمَدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ وَ الْحُسَيْنُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ [بْنِ تَاتَانَةَ وَ أَحْمَدُ بْنُ زِيَادِ بْنِ جَعْفَرٍ الْهَمَدَانِيُّ وَ الْحُسَيْنُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هِشَامٍ الْمُكَتِّبُ وَ عَلِيُّ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْوَرَّاقُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ قَالُوا حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي نَصْرٍ الْبَزَنْطِيِّ قَالَ‌ قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مُوسَى(ع)إِنَّ قَوْماً مِنْ مُخَالِفِيكُمْ يَزْعُمُونَ أَبَاكَ إِنَّمَا سَمَّاهُ الْمَأْمُونُ الرِّضَا لِمَا رَضِيَهُ لِوِلَايَةِ عَهْدِهِ فَقَالَ كَذَبُوا وَ اللَّهِ وَ فَجَرُوا بَلِ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى سَمَّاهُ الرِّضَا لِأَنَّهُ كَانَ رِضًى لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِي سَمَائِهِ وَ رِضًى لِرَسُولِهِ وَ الْأَئِمَّةِ مِنْ بَعْدِهِ (صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِمْ )فِي أَرْضِهِ قَالَ فَقُلْتُ لَهُ أَ لَمْ يَكُنْ كُلُّ وَاحِدٍ مِنْ آبَائِكَ الْمَاضِينَ (عليهم السلام) رِضًى لِلَّهِ تَعَالَى وَ لِرَسُولِهِ وَ الْأَئِمَّةِ(ع)فَقَالَ بَلَى فَقُلْتُ فَلِمَ سُمِّيَ أَبُوكَ مِنْ بَيْنِهِمْ الرِّضَا قَالَ لِأَنَّهُ رَضِيَ بِهِ الْمُخَالِفُونَ مِنْ أَعْدَائِهِ كَمَا رَضِيَ بِهِ الْمُوَافِقُونَ مِنْ أَوْلِيَائِهِ وَ لَمْ يَكُنْ ذَلِكَ لِأَحَدٍ مِنْ آبَائِهِ(ع)فَلِذَلِكَ سُمِّيَ مِنْ بَيْنِهِمْ الرِّضَا ع‌.

بزنطیمی گوید: به امام جواد علیه السلام عرض کردم: گروهی از مخالفان شما می پندارند، مأمون نام پدر شما را به این سبب «رضا» نهاد که او را برای ولایت عهدی خود پسندید. امام(ع) فرمود: سوگند به ذات خداوند خلاف می گویند و از راه حق منحرف شده اند بلکه خداوند متعال پدرم را «رضا» نامید زیرا او پسندیده خدا در آسمانش و پسنديده رسول خدا (ص) و امامان عليهم السلام در زمینش بود. عرض کردم مگر پدران گذشته شما چنین نبودند؟ فرمود: آری آنان نیز پسندیده ی خدا و رسول و امامان عليهم السلام بودند، اما مخالفین نیز ایشان را قبول کرده، به ایشان رضایت دادند و این حالت برای پدران و اجداد ایشان اتفاق نیفتاد و لذا از بین آنان فقط ایشان «رضا» نا میدهد شده است.

عیون اخبارالرضا، ج۱، ص ۲۲

و امام جواد (علیه السلام) نفی می‌کنند رد می‌کنند این سخن را که مأمون داده باشد این لقب را راوی روایت احمد بن ابی نصر بزنطی صحابی موثق امام رضا (علیه السلام) و امام جواد (علیه السلام) او نقل می‌کند که میگوید خدمت امام تقی (علیه السلام) امام محمد تقی (علیه السلام) امام جواد (علیه السلام) عرض کردم که گروهی از مخالفان شما گمان می‌کنند که والد بزرگوار شما را مأمون ملقب به لقب رضا کرد چه زمانی؟ آن زمانی که آن حضرت (علیه السلام) برای ولایت عهدی خودش انتخاب کرد امام جواد (علیه السلام) بر می آشوبد ناراحت می شود از این سخن می‌فرمایند که. به خدا سوگند دروغ میگیوند وقتی حضرت (علیه السلام) تکذیب می‌کند با قسم تکذیب می‌کند پیدا است که شدیداً دارد حضرت (علیه السلام) نفی می‌کند و ناراحت شده است و فرمود که حق تعالی خداوند متعال پدرم را به لقب رضا ملقب گردانید برای اینکه او پدرم پس هم پسندیده در آسمان بود نزد خداوند پسندیده و مرضی بود عرض کردم رضا در اینجا به معنای مفعولی دارد مرضی و پسندیده در آن شعار بنی عباس پسندیده از آل محمد (صلی الله و علیه و آله و سلم) پدرم در آسمان نزد آسمانیان پسندیده بود چنانکه نزد رسول خدا (صلی الله و علیه و آله و سلم) و ائمه هدی (علیهم السلام) در زمین آنها از او خشنود بودند و او را برای امامت پسندیدند.

و عرض شود که بعد احمد بن ابی بزنطی عرض می‌کند که مگر همه شما ائمه چنین نیستید فقط پدر شما نیست که مرضیه نزد خداست و نزد پیامبر (صلی الله و علیه و آله و سلم) و نزد همه شما ائمه (علیهم السلام) به هر حال مرضیه خداوند هستید و برای امامت پسندیده شدید سوال به جایی می‌کند که این چطور اختصاص به پدر شما پیدا کرده است این لقب با این توضیحی که شما فرمودید امام (علیه السلام) وجه اش بیان کرد فرمود که عرض کنم که چون افزون بر اینکه خداوند و پیامبر (صلی الله و علیه و آله و سلم) و مومنان و صالحان به هر حال ائمه (علیهم السلام ) پدرم را مرضی بود نزد آنها مخالفان و دشمنان هم او را پسندیدن و از او راضی بودن چنانکه موافقان دوستان خوشنود بودند.

لذا چون اتفاق دوست و دشمن در خوشنودی از پدرم محقق شد لذا پدرم مخصوص به این لقب بود و اختصاص به این لقب این لقب به آن حضرت (علیه السلام) اختصاص پیدا کرد این روایتی است که با توجه به همان روایت پیشین و این نشان می دهد که پیشتر نزد پیامبر (صلی الله و علیه و آله و سلم) نزد ائمه (علیهم السلام) پیشین ملقب به لقب بوده است امام رضا (علیه السلام) گرچه حالا ممکن است در روایات فعلاً ما مثلاً من یک وقتی حدیث لوح را دیدم که جابر نقل می‌کند یا مثلاً حدیث مربوط به مصادیق اولوالامر که باز جابر نقل می کند از پیامبر (صلی الله و علیه و آله و سلم) آنجا لقب رضا نیست اما عدم تصریح در آنجا دلیل نمی شود که ائمه (علیهم السلام) نفرموده باشند اگر پیش از امام کاظم (سلام الله علیه) هم نفرموده باشند که حالا باید بررسی بیشتری شود در این باره اما این روایت از امام جواد (سلام الله علیه) نقل شد این دلیل خوب است برای اینکه مشهور بوده است با مسمی بوده است به این لقب نزد ملقب بوده نزد پیامبر (صلی الله و علیه و آله و سلم) و ائمه پیشین (علیهم السلام) و سببش هم همین بود که عرض کردم ان شاء الله که ما هم مرضی نزد پیامبر (صلی الله و علیه و آله و سلم) اهل بیت (علیهم السلام) و امام رضا (علیه السلام) و نواده بزرگوارش حضرت حجت ولی نعمتمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) باشیم ان شاء الله که بزرگترین نعمت است که ما شب و روزمان آنچنان باشد که به هر حال امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به ما نگاه کند و از ما راضی باشد.

مجری:

پس معلوم شد که از سوی اهل بیت (علیهم السلام) و خداوند متعال و پیامبر اکرم (صلی الله و علیه و آله و سلم) این لقب به امام رضا (علیه السلام) داده شده است لقبی است که آسمانی است و خوب در آن زمانی که همه مردم متفق علیه و بر این لقب متفق شدند جنبه دیگری است خیلی متشکریم جناب آقای دکتر از این پاسخی که ارائه فرمودید حاج آقا در مورد مادران ائمه (علیهم السلام) همواره ما سوالاتی میاید برایمان که مثلاً در مورد مادران ائمه (علیهم السلام) کم صحبت می شود حضرت آمنه (سلام الله علیها) مادر پیامبر اکرم (صلی الله و علیه و آله و سلم) این‌ها گفتند کاش که بیشتر صحبت شود چون که از آن طرف هم دشمنان اهل بیت (علیهم السلام) شبکه‌های وهابی همیشه اینها را خلاصه میایند جسارت می کنند صحبت های خوبی نمی کنند در مورد پدر پیامبر (صلی الله و علیه و آله و سلم) مادر پیامبر (صلی الله و علیه و آله و سلم) که دیگر مشخص است اگر زحمتی نیست در همین مناسبت در مورد مادر امام رضا (علیه السلام) برایمان می‌فرمایید که چه گزارشی شده است در مورد مادر حضرت (علیه السلام) که بیشتر آشنا شویم.

استاد: جباری

بله یک نکته کلی عرض کنم که مادران ائمه (علیهم السلام) از مادر امام سجاد ( سلام الله علیه) خوب کنیز ایرانی بود جناب شهربانو امام سجاد (علیه السلام) امام سجاد (علیه السلام) بله همسر امام حسین (علیه السلام) مادر امام سجاد (علیه السلام) بعد میاید تا مادر امام کاظم (سلام الله علیه) به بعد تا امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) این‌ها همه کنیز بودند و از ملیت‌های مختلف هم بودند. شهربانو ایرانی بود مادر امام سجاد ( سلام الله علیه) و جناب حمیده خاتون به نحوی شاید بتوان گفت که از آندلوس است آن منطقه اسپانیا و آن سمت بوده است راه مغرب گفته شده است یا همان مراکش یا نزدیک آنجا اسپانیا به نحوی حالا به تعبیری شاید از جنوب اروپا شود لحاظ کرد و مادر امام رضا (علیه السلام) بانویی بوده جاریه یا کنیزی بوده از منطقه مغرب مراکش امروزی که آن زمان. در فتوحات که انجام گرفته بود و در مناطق مختلف به هر حال شمال آفریقای جنوب اروپا و این‌ها این‌ها به عنوان کنیز گرفته می‌شدند آورده می‌شدند منتها اینهایی که به عنوان مادر ائمه (علیهم السلام) قرار داده شدند یک مسیر خاصی را طی کردند یک تئوری است تزی است در واقع که بعضی از محققین مطرح می‌کنند نیاز به بررسی بیشتر دارد.

آن فلسفه تفاوت ملیت‌های و اصلاً اینکه از امام کاظم (سلام الله علیه) به بعد مادران همین کنیز هستند از ملیت‌های مختلف یک فلسفه قاعدتاً داشته است که هم کنیز بودند هم ملیت همه عرب نبودند یا همه عجم ایرانی نبودند بالاخره یکی از اندلس بوده است یکی از مراکش بوده است یکی از مصر بوده است از قبطیان مصر بوده است از منطقه نوبه بوده است اینها متفاوت بودند مثلاً سمانه مادر امام جواد (سلام الله علیه) مغربی است سمانه مغربیه بعد از مراکش بوده است مادر عرض شود که امام رضا ( سلام الله علیه) یک کنیزی این چنین بود که آورده می‌شود با یک مسیر و طریقی خریده می شود توسط امام کاظم (سلام الله علیه) در روایتی است و داده می شود به حمیده خاتون مالک در واقع جناب حمیده خاتون مادر گرامی امام کاظم (سلام الله علیه) بود در روایتی که باز مرحوم شیخ صدوق نقل کرده است این روایت در همان کتاب عیون اخبار الرضا (سلام الله علیه) آنجا آمده است که سند معتبر این روایت که این عرض شود که مادر امام کاظم (سلام الله علیه) جناب حمیده خاتون این کنیز را که خرید و آمد به خانه او لقب تکتم داد به او به کنیزان اسامی می‌دادند گاهی اسامی گل‌ها را می‌دادند .

حَدَّثَنَا الْحَاكِمُ أَبُو عَلِيٍّ الْحُسَيْنُ بْنُ أَحْمَدَ الْبَيْهَقِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا الصَّوْلِيُّ قَالَ حَدَّثَنِي عَوْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْكِنْدِيُّ قَالَ سَمِعْتُ أبي [أَبَا الْحَسَنِ عَلِيَّ بْنَ مِيثَمٍ يَقُولُ وَ مَا رَأَيْتُ أَحَداً قَطُّ أَعْرَفَ بِأُمُورِ الْأَئِمَّةِ(ع)وَ أَخْبَارِهِمْ وَ مَنَاكِحِهِمْ مِنْهُ قَالَ‌ اشْتَرَتْ حَمِيدَةُ الْمُصَفَّاةُ وَ هِيَ أُمُّ أَبِي الْحَسَنِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ وَ كَانَتْ مِنْ أَشْرَافِ الْعَجَمِ جَارِيَةً مُوَلِّدَةً وَ اسْمُهَا تُكْتَمُ وَ كَانَتْ مِنْ أَفْضَلِ النِّسَاءِ فِي عَقْلِهَا وَ دِينِهَا وَ إِعْظَامِهَا لِمَوْلَاتِهَا حَمِيدَةَ الْمُصَفَّاةِ حَتَّى أَنَّهَا مَا جَلَسَتْ بَيْنَ يَدَيْهَا مُنْذُ مَلَكَتْهَا إِجْلَالًا لَهَا فَقَالَتْ لِابْنِهَا مُوسَى(ع)يَا بُنَيَّ إِنَّ تُكْتَمَ جَارِيَةٌ مَا رَأَيْتُ جَارِيَةً قَطُّ أَفْضَلَ مِنْهَا وَ لَسْتُ أَشُكُّ أَنَّ اللَّهَ تَعَالَى سَيُظْهِرُ نَسْلَهَا إِنْ كَانَ لَهَا نَسْلٌ وَ قَدْ وَهَبْتُهَا لَكَ فَاسْتَوْصِ خَيْراً بِهَا فَلَمَّا وَلَدَتْ لَهُ الرِّضَا(ع)سَمَّاهَا الطَّاهِرَةَ قَالَ وَ كَانَ الرِّضَا(ع)يَرْتَضِعُ كَثِيراً وَ كَانَ تَامَّ الْخَلْقِ فَقَالَتْ أَعِينُونِي بِمُرْضِعٍ فَقِيلَ لَهَا أَ نَقَصَ الدَّرُّ فَقَالَتْ مَا أَكْذِبُ وَ اللَّهِ مَا نَقَصَ الدَّرُّ وَ لَكِنْ عَلَيَّ وِرْدٌ مِنْ صَلَاتِي وَ تَسْبِيحِي

من هرگز کسی را از «علی بن میثم» آگاه تر به امور ائمه (علیهم السلام) و اخبار و ازدواج های ایشان، ندیده ام. علی بن میثم گوید:«حمیده مصفاه»، که مادر امام موسی بن جعفر (علیه السلام) و از بزرگان عجم بود، کنیزی خرید که در میان اعراب متولد شده بود و با فرزندان آنها بزرگ شده بود و نامش «تُکتَم» [۲] بود. او از برترین زنان در عقل و دینش بود و بیشترین احترام را به سرورش، حمیده مصفاه، می نمود، تا جایی که از روی احترام، هرگز در مقابل او نمی نشست.چنین بود، که حمیده به فرزندش امام موسی کاظم (علیه السلام) گفت: «فرزندم! تاکنون کنیزی بهتر از تُکتم ندیده ام و تردید ندارم که اگر نسلی داشته باشد، خداوند تعالی به زودی نسلش را آشکار خواهد گردانید. او را به تو بخشیدم، توصیه کن با او خوب رفتار کنند. وقتی تکتم امام رضا (علیه السلام) را به دنیا آورد، امام کاظم (علیه السلام) او را «طاهره» نامید.علی بن میثم، همچنین گوید:امام رضا (علیه السلام) شیر بسیار می خورد و قوی هیکل بود. تکتم گفت: دایه ای به کمک من آورید. به او گفتند: آیا شیرت کم شده است؟ تکتم گفت: دروغ نمی گویم، به خدا قسم شیرم کم نشده است، اما نمازها و تسبیحاتِ از پیش معین شده ای به عهده دارم، که از زمان ولادت این فرزند، نتوانسته ام آنها را تمام کن

عيون أخبار الرضا(ع) ، الشيخ الصدوق ،ج 1 ،ص 14

و عرض شود که یا مثلاً سکن، سکن از اسامی دیگر جناب نجمه خاتون نجمه مثلاً سکن یعنی معاینه آرامش خود مالک جدید در واقع لقب اسم جدیدی می‌داد و مشهور می‌شد سمانه اسم معروف همان نجمه است تکتم یا باز معروف سکن و ارواح هم باز گفتند و جالب است در حالتش است که خیلی مودب بود این کنیز یعنی میاید در بیت امام کاظم (سلام الله علیه) آن چنان ادب می‌شود مودب شود با آداب اسلامی که خیلی احترام می‌گذاشته است به حمیده خاتون در مقابل او بر زمین نمی‌نشسته است می‌ایستاده است به احترام جناب حمیده خاتون و لذا پیشنهاد می‌کند به امام کاظم (سلام الله علیه) مادرش حمیده خاتون که این کنیز من در این ادب یافتم در تقوا و در به هر حال معرفت این چنین جایگاهی یافتم هم محاسن اخلاق هم عرض شود که بهتر از او در زیرکی عقل فتانت محاسن اخلاق ندیدم و می‌دانم که نسلی که از او پدید میاید پاکیزه و مطهر خواهد بود او را به تو می‌بخشم و می‌خواهم که رعایت حرمت او را بکنید.

لذا امام کاظم (سلام الله علیه) با عرض شود که جناب نجمه خاتون به هر حال ازدواج می‌کند یا به هر حال مالک او می شود به عنوان کنیز را دارد که لقب طاهره هم داده شد به او بعد از اینکه بخشیده شد به امام کاظم (علیه السلام) و امام رضا (علیه السلام) متولد شد از ایشان و باز یک گزارشی در ادامه گزارش است که عرض شود که این کنیز به آنجا رسید که امام رضا (علیه السلام) متولد شد شیر زیاد می‌خورده امام رضا (علیه السلام) از آن فرزندان بوده است که به هر حال خوش اشتها بوده است در بحث شیر و یک وقتی این کنیز می گوید که من اوراد اذکاری را مقید بودم الان که فرزنددار شدم باید دائم مشغول فرزندم باشم باز ماندن آنچنان ادب تربیت می شود در این خانواده که به عنوان یک عابده تبدیل می‌شود.

و مثلاً یک دایم مرضعه‌ای طلب می‌کند که بیاد کمک بکند در مثلاً تربیت مثلاً بزرگ کردن این فرزند این هم به عنوان یکی از شواهد جلالت قدر این مادر گرامی منتها دیگر اطلاعات دیگر محدود است دیگر درباره مادران ائمه (علیهم السلام) گاهی در حد یکی دو روایت آمده است اما از همین‌ها می شود اجمالاً استفاده را کرد که اینهایی که کنیزی است از آن منطقه دوردست آورده می شود اما باز دارد:

حدثنا تميم بن عبد الله بن عبد الله بن تميم القرشى رضى الله عنه قال: حدثني أبي عن أحمد بن على الانصاري قال: حدثني على بن ميثم عن أبيه قال: لما اشترت الحميده ام موسى بن جعفر عليهما السلام ام الرضا عليه السلام نجمه ذكرت حميده: انها رات في المنام رسول الله (ص) لها يا حميده هبى نجمه لابنك موسى فانه سيولد له منها خير أهل الأرض فوهبتها له فلما ولدت له الرضا عليه السلام سماها الطاهره وكانت لها اسماء منها نجمه واروى (1) وسكن وسمان وتكتم وهو آخر اساميها قال على بن ميثم: سمعت أبي يقول: سمعت امى تقول: كانت نجمه بكرا لما اشترتها حميده.

عيون أخبار الرضا(ع) ، الشيخ الصدوق ،ج ۲ ،ص۲۶

که به هر حال در روایتی دارد که جناب حمیده خاتون نقل می‌کند که من قبل از اینکه نجمه را بخرم شبی پیامبر (صلی الله و علیه و آله و سلم) در خواب دیدم و آن حضرت در واقع قبل از اینکه ببخشد به امام کاظم (سلام الله علیه) و پیامبر (صلی الله و علیه و آله و سلم) در خواب می‌فرماید که نجمه را به فرزندت موسی (سلام الله علیه) تملیک کن که از او فرزندی پدید خواهد آمد که بهترین اهل زمین باشد یعنی به هر حال نشان می دهد که مؤید به تاییدات معصومین (علیهم السلام) بودند که کنیز این چنین جایگاه پیدا نمی‌کند. آنها آگاه به اسرار و درون و ضمیر و به هر حال روح و روان انسان‌ها هستند و لذا آن کسی که مادر امام (علیه السلام) بشود دامان او دامان تربیت و پرورش امام (علیه السلام) بشود طبیعتاً خداوند متعال فرد خاصی را از جاهای دور هم شده برسد به آنجا و بله.

اما آن نکته‌ای که که عرض کردم فراموش کردم عرض بکنم که بعضی از محققین قائل هستند حالا مشخصاً خوب نیست معرفی کنیم یکی از خواهران طلبه محقق در حوزه تاریخ خانم دکتر ناهید طیبی آثاری هم دارند راجع به مادران ائمه کار کردند تخصصاً ایشان این نظریه را داشتند منتها بعد بیشتر پرورش داده شود و آن که اصلاً سری است در اینکه مادران ائمه (علیهم السلام) ائمه اخیر از ملیت‌های مختلف در واقع تمهید ایشان معتقد بود تمهید زمینه‌ای است برای دوره ظهور در واقع که حضرت حجت (سلام الله علیه) که خودشان هم مادرشان به هر حال رومی این نقل معروف جناب نجس خاتون نسب به شمعون وصی حضرت عیسی (سلام الله علیه) می‌برد و از ناحیه روم آمده است این‌ها همه به کار خواهد آمد در زمان ظهور و اینکه حضرت حجت (عجل الله و تعالی فرجه الشریف) برآمده از نسلی است که مادر خودشان از روم و و مادران آبا و اجدادشان یکی از اروپا است دیگری از مغرب است دیگری از مصر است خود این تعدد نسب در جذب افراد به سمت حضرت حجت (عجل الله و تعالی فرجه الشریف) و احساس و نزدیکی نسبت به آن حضرت (عجل الله و تعالی فرجه الشریف) به هر حال موثر خواهد بود این نظریه ای است که مطرح شده و بعید نیست به هر حال شود به نحوی. پرورش داد و دفاع کرد.

مجری:

این حتی این شنیدم که در عصر ظهور خیلی هرکس بگوید آره این از قوم ما است این از قوم ما است شاید همین که شما فرمودید به هر حال پدران آن حضرت (عجل الله و تعالی فرجه الشریف) هر کدام برآمده‌ از کنیزانی هستند که از ملیت‌های مختلف هستند خیلی متشکریم جناب آقای دکتر.

استاد: جباری

البته این نکته هم نکته دیگر هم است که علی رغم آن نگاه نژادپرستانه‌ای که خلفای اموی و عباسی داشتند مثلاً. هشام بن عبدالملک تحقیر کرد زید بن علی بن الحسین را چرا چون مادرش کنیز بود این نگاه‌های نژادپرستانه‌ای که این‌ها وارث آن نگاه نژادپرستانه خلیفه دوم بودند همه آنها از معاویه بگیرید تا دیگر خلفا حتی بنی عباس و اینها این نگاه را داشتند اما از این طرف می‌بینیم که برترین انسان‌ها برآمده از همین کنیزان عجم غیر عرب و چنین جایگاهی پیدا می‌کنند هیچ به اصطلاح روایتی گزارشی و دعب معصوم نبوده است که نگاه تحقیرآمیزی به اینها داشته باشند. به آن درجه مقام مادر امام (علیه السلام) می شود دامانش دامان تربیت امام (علیه السلام) می شود این تفاوت شیعه و غیر شیعه است و یکی از عوامل جذب به سمت شیعه هم همین مسئله بوده است این همان:

يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ

ای مردم! ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم و شما را تیره‌ها و قبیله‌ها قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید؛ (اینها ملاک امتیاز نیست،) گرامی‌ترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست؛ خداوند دانا و آگاه است!

حجرات (49):13

که و حالا دیگر عامل به قرآن کریم هم همین عرض می‌کنم اینجا عرض میکنم اگر بیننده از اهل سنت هم داریم بدانند که ما یک شاهد دو شاهد سه شاهد ده شاهد بیش از این ها بسیار شواهد داریم که پایه‌ریز این نظام و نگاه نژادپرستانه خلیفه دوم است متاسفانه نگاه نژادپرستانه عجیبی داشت نسبت به عرب و غیر عرب و از زمان پیامبر (صلی الله و علیه و آله و سلم) هم این آشکار می‌کرد این را به هر حال اصلاً یکی از بحث‌های او با پیامبر (صلی الله و علیه و آله و سلم) زمان خلافتش هم دستش باز شد در این مسئله حالا مجال بیان شواهد نیست اما بالاخره متهم اصلی در این قصه آقای خلیفه دوم است.

مجری:

بله خیلی متشکر جناب آقای دکتر از این نکاتی که ارائه فرمودید اجازه بدهید برگردیم ان شاء الله بیشتر گفتگو کنیم با بینندگان عزیز ما همچنان در دهه کرامت هستیم و ایام شادی است دهه‌ای که با میلاد حضرت معصومه (سلام الله علیها) شروع شد و با میلاد حضرت امام رضا (علیه السلام) به پایان خواهد رسید به همین مناسبت هم سوالات ما کاملا رضوی و بوی امام رضا (علیه السلام) دارد میان برنامه هم داریم ان شاء الله عطر و بوی رضوی بگیریم و بیشتر با این فضا بالاخره مانوس شویم در خدمت شما خواهیم بود و برمی‌گردیم بعد از این میان برنامه.

صلی الله علیک یا علی ابن موسی الرضا المرتضی عزیزان بیننده با برنامه آینه تاریخ در شامگاه جمعه و شب شنبه در خدمت شما هستیم از شبکه جهانی حضرت ولیعصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) تلفن‌های شبکه هم باز است به روی شما می توانید تماس بگیرید و سوالاتتان را با ما مطرح کنید جناب استاد دکتر جباری ان شاء الله پاسخگوی سوالات شما خواهند بود استاد خسته نباشید ما همواره در افضلیت ائمه (علیهم السلام) که مشکلی نداریم و یکی از مباحثی که همیشه مطرح است. نگاه دیگران در مورد ائمه معصوم (علیهم السلام) است به خصوص نظر اهل سنت را ما همیشه یکی از سوالاتی است که بالاخره دغدغه بینندگان است و خیلی هم معمولاً جالب و شیرین می شود که وقتی یک نفر را از مخالفین یا حالا مخالفش نه از کسانی که در مکتب او نیستند مثلا نگاه کنیم و برویم آنها چه میگویند همیشه جالب است این هم استثنا ندارد در خدمت شما اهل سنت در مورد آقا امام رضا (علیه السلام) چه گفتند.

استاد: جباری

عرض کنم که اتفاقاً درباره امام رضا (علیه السلام) یکی از آن حضرات از ائمه (علیهم السلام) است که. اهل سنت خیلی زبان به مدح آن حضرت (علیه السلام) گشوده‌اند و اقرار به اینکه از مزار مطهر آن حضرت (علیه السلام) کرامات دیده‌اند و معجز و کرامات و اینها در میان اهل سنت و بعضی از آنها حتی همین باعث شده است که کتاب بنویسند درباره ائمه (علیهم السلام) کراماتی که از امام رضا (علیه السلام) دیدند موجب می شود که بیایند به این سمت و اقرار بکنند حالا چون فرصت ما کم است من یک نمونه را عرض می‌کنم اما ارجاع میدهم به کتاب خوبی که دوست محققمان جناب آقای دکتر محسن طبسی نوشتند به عنوان فضایل امام رضا (علیه السلام) از نگاه اهل سنت قریب به این مضمون فضائل امام (علیه السلام) در نگاه اهل سنت با مقدمه پدر بزرگوارش به جناب استاد نجم الدین طبسی ایشان مقدمه کتاب دارند آقای شیخ محسن طبسی هم چون نوشت پدر که این کتاب را تایید کند نمونه های خوبی جمع کرده است علمای متعددی که این‌ها زبان به مدح امام رضا ( سلام الله علیه) گشودند و اقرار کردند به دیدن معاجز کرامات کرامات در واقع درستش کرامات است حالا عزیزان بیننده فرهیخته هستند و مستحضر هستند ما معجزه و کرامت ماهیتاً یکی هستند یعنی آن چیزهایی که امر خارق العاده‌ای که توسط یک ولی الهی صادر می شود این کرامت است یعنی چیزی است که توسط دیگری نمی‌تواند ابطال شود یا صادر شود .

اما معجزه این کرامتی است که همراه با یک ادعا است از معصوم است از پیامبر (صلی الله و علیه و آله و سلم) یا امام (علیه السلام) صادر می‌شود به نیت به این داعی به این انگیزه که. کسی ببیند و به نبوت او یا به امامت او اعتراف کند اما آنجایی که به هر حال درخواست از مزار امام رضا (علیه السلام) این همه کرامات میاید که اصطلاحاً کرامت گفته می شود نه معجزه گرچه ممکن است کسی به خاطر همین به امامت حضرت (علیه السلام) هم یقین پیدا کند حالا بحث اصطلاح است یک نکته قبل از اینکه آن نمونه را عرض کنم که از حبان است صاحب الثقات از علمای اهل سنت در قرن چهارم و سیصد و پنجاه و چهار وفات ابن حبان است از علمای متقدم به هر حال اهل سنت است کتاب معروف است معروف و مشهور است در آنجا در جلد هشتم صفحه چهارصد و پنجاه و شش یک عبارت عجیبی دارد درباره امام رضا (علیه السلام) و نشان میدهد که در قرن چهارم مرقد مطهر آن حضرت قرن چهارم چیزی دوره ابن حبان می شود حدود یک و نیم قرن بعد از شهادت امام رضا (علیه السلام) است خیلی فاصله ندارد وقتی وفات خودش سیصد و پنجاه است همان صد و پنجاه سال یعنی بعد از شهادت نهایتاً.

نشان می دهد چقدر به هر حال مورد توجه بوده است مزار آن حضرت منتها قبل از اینکه این را عرض کنم هم دیشب یک کلیپ تاسف آوری را می‌دیدم از بعضی از همین کوردلان وهابی از این شبکه‌ها که مثلاً یکی سوال می‌کند که چرا این شیعیان می روند مثلاً قبر علی بن موسی (علیه السلام) را زیارت کرده است بتکده ا‌ست برای این ها و چقدر انسان باید کور باطن باشد که حداقل به پیشینه کلمات علمای خودتان مراجعه کنید چه جایگاهی داشته است پس بنابراین ابن حبان و دیگران و دیگران هم بدشان آنجا و. دچار بت پرستی شده باشد.

مجری:

این خودش همان نقطه اختلاف این‌ها با اهل سنت است یعنی مشخص است که خودشان را می‌چسپانند به اهل سنت.

استاد: جباری

عَليّ بن مُوسَى الرِّضَا وَهُوَ عَليّ بن مُوسَى بن جَعْفَر بن مُحَمَّد بن عَليّ بن الْحُسَيْن بن عَليّ بن أبي طَالب أَبُو الْحسن من سَادَات أهل الْبَيْت وعقلائهم وَجلة الهاشميين ونبلائهم يجب أَن يعْتَبر حَدِيثه إِذا روى عَنهُ غير أَوْلَاده وشيعته وأبى الصَّلْت خَاصَّة فَإِن الْأَخْبَار الَّتِي رويت عَنهُ وَتبين بَوَاطِيلُ إِنَّمَا الذَّنب فِيهَا لأبى الصَّلْت ولأولاده وشيعته لِأَنَّهُ فِي نَفسه كَانَ أجل من أَن يكذب وَمَات عَليّ بن مُوسَى الرِّضَا بطوس من شربة سقَاهُ إِيَّاهَا الْمَأْمُون فَمَاتَ من سَاعَته وَذَلِكَ فِي يَوْم السبت آخر يَوْم سنة ثَلَاث وَمِائَتَيْنِ وقبره بسنا باذ خَارج النوقان مَشْهُور يزار بِجنب قبر الرشيد قد زرته مرَارًا كَثِيرَة وَمَا حلت بِي شدَّة فِي وَقت مقَامي بطوس فزرت قبر عَليّ بن مُوسَى الرِّضَا صلوَات الله على جده وَعَلِيهِ ودعوت الله إِزَالَتهَا عَنى إِلَّا أستجيب لي وزالت عَنى تِلْكَ الشدَّة وَهَذَا شَيْء جربته مرَارًا فَوَجَدته كَذَلِك أماتنا الله على محبَّة المصطفي وَأهل بَيته صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ الله عَلَيْهِ وَعَلَيْهِم أَجْمَعِينَ

الثقات ، ج8 ، ص 456،المؤلف: محمد بن حبان بن أحمد بن حبان بن معاذ بن مَعْبدَ، التميمي، أبو حاتم، الدارمي، البُستي (المتوفى: 354هـ)،طبع بإعانة: وزارة المعارف للحكومة العالية الهندية، تحت مراقبة: الدكتور محمد عبد المعيد خان مدير دائرة المعارف العثمانية، الناشر: دائرة المعارف العثمانية بحيدر آباد الدكن الهند، الطبعة: الأولى، 1393 ه‌ = 1973

و این خودش مشخص است ایشان آقای ابن حبان بعد از مقدمه‌ای که در معرفی امام (علیه السلام) میاورد که عَليّ بن مُوسَى الرِّضَا وَهُوَ عَليّ بن مُوسَى بن جَعْفَر بن مُحَمَّد بن عَليّ بن الْحُسَيْن بن عَليّ بن أبي طَالب أَبُو الْحسن من سَادَات أهل الْبَيْت وعقلائهم وَجلة الهاشميين ونبلائهم يجب أَن يعْتَبر حَدِيثه می گوید حدیثش حدیث معتبری است و نسبش هم این است تا میاید به اینجاوَمَات عَليّ بن مُوسَى الرِّضَا بطوس من شربة سقَاهُ إِيَّاهَا الْمَأْمُون از آن شربت مامون نوشید و حضرت (علیه السلام) به شهادت رسید فَمَاتَ من سَاعَته بعد سال شهادت حضرت (علیه السلام) می گوید سال دویست و سه وقبره بسنا باذ خَارج النوقان مَشْهُور مشهور قبر مشهور سناباد دارد يزار و مورد زیارت است بِجنب قبر الرشيد قد زرته مرَارًا كَثِيرَة من زیارت کردم .

اگر زیارت قبور شرک است ما برای همین پیشینی‌هایتان ابن حبان عالم کمی نبوده در قرن چهارم قد زرته مرَارًا كَثِيرَة وَمَا حلت بِي شدَّة فِي وَقت مقَامي بطوس می گوید در آن زمان که من در طوس بودم هیچ امر به هر حال شدت و به هر حال مشکل فزرت قبر عَليّ بن مُوسَى الرِّضَا صلوَات الله على جده وَعَلِيهِ قبر علی بن موسی الرضا صلوات الله علی جده و علیه. و قبر آن حضرت (علیه السلام) زیارت کردم ودعوت الله إِزَالَتهَا عَنى از خدا خواستم که آن مشکل من رفع بکند إِلَّا أستجيب لي اجابت شد وزالت عَنى تِلْكَ الشدَّة آن مشکل از من رفع شد به برکت قبر امام رضا (علیه السلام) وَهَذَا شَيْء جربته مرَارًا من مکرر تجربه کردم که به برکت قبر آن حضرت (علیه السلام) عرض کنم که من مشکلم مرتفع شد فَوَجَدته كَذَلِك ایشان را این چنین یافتم اجابت کننده أماتنا الله على محبَّة المصطفي وَأهل بَيته صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ الله عَلَيْهِ وَعَلَيْهِم أَجْمَعِينَ.

خداوند ما را بر محبت پیامبر (صلی الله و علیه و آله و سلم) و اهل بیتش (علیهم السلام) از دنیا ببرد این یک نمونه است و نمونه فراوان است در این باره و ارجاع می دهم به همان کتاب و شواهد دیگری که در این باره وجود دارد و به هر حال هم اقرار نسبت به فضل آن حضرت (علیه السلام) کردند و هم اینکه این کرامات و معاجز از قبر آن حضرت (علیه السلام) مکرر آشکار شده است و آشکار دارد می شود واقعاً کور باطنی می‌خواهد که این همه کلامات از قبر حضرت (علیه السلام) بیمارهای به هر حال که اصلاً هیچ با ابزارهای مادی برطرف نمی شود طرف کور مادرزاد است چقدر از این ها علاج‌های ظاهری که هستند امکان ندارد کور مادرزاد را بتوانند معالجه کنند.

اما طرزان و بیماری های عجیب و غریبی که به برکت آن حضرت (علیه السلام) اگر نبود که این همه مردم با امید نمی‌رفتند کنار پنجره فولاد و متوسل شوند و عرض شود که این همه شواهد این است که به هر حال یک موجود مقدسی است اما متنعم به این نعمت هستیم و باید قدر بدانیم باید قدر بدانیم و معرفی کنیم بیش از پیش.

مجری:

استاد این نکته‌ای که شما فرمودید خیلی آموزه‌هایی دارد بیشتر می شود از آن استخراج کرد وقتمان چون خیلی کم است حداقل به این می شود اشاره کرد آقای وهابی خیلی روی بحث توسل بعد از وفات اینها خیلی حرف می‌زنند و به قول معروف عبارت بزرگان علمای اهل سنت است اگر شما واقعاً ادعا می‌کنید که مسلمان هستید و نمی دانم بزرگان اهل سنت را، اهل سنت وهابیت را یا از خودشان جدا کنند با این تفسیر و این عبارت که شما اشاره فرمودید یا اگر از آنها هستند بیایند از آنها واقعاً سوال کنند دیگر شما دارید این را می گویید پس این بزرگ ما مثلا چی گفته است کم نیست و درجاتش در علم رجال خودشان صفات خیلی بزرگی به هم می دهند.

استاد: جباری

تعصب متاسفانه کوری می آورد حب الشیء یعمی و یصم .

مجری:

بالاخره ما وظیفه امان این است که حق را بیان کنیم حالا چه کسی این حق را بشناسد و از آن تبعیت کند خداوند ان شاء الله ما را از متبعین حق قرار بدهد استاد خیلی ممنونم یک بحث دیگر من چون یک توفیقی داشتم با حضرتعالی در جایی خیلی بحث امام رضا (علیه السلام) داشتیم و مفصل حضرتعالی شنیدم بعضی از خصایص اخلاقی امام رضا (علیه السلام) را به ما می‌گفتید خیلی برایمان جالب بود دوست داشتیم در این خصوص بیشتر از خصوصیات اخلاقی امام رضا (علیه السلام) چه بوده است این همه جذابیت‌هایی که داشتند چیست که حالا بالاخره همه مردم آن زمان جذب امام رضا (علیه السلام) بودند اصلا مربوط به دین خاصی هم نبوده است اقوام متعدد، ادیان متعدد همه اعتراف کردند و خوبی آقا امام رضا (علیه السلام) این را برایمان یک نمونه از این اخلاقیات هم به ما بگویید عزیزان را به حالا آثار فارسی که خوب متعدد است.

استاد: جباری

آثاری که به مناسبت امام رضا ( سلام الله علیه) برگزار شده است مقالات خوبی از منابع بخواهند استفاده کنند همین کتابی که مقابل هم است بحار بحارالانوار مرحوم علامه مجلسی است جلد چهل و نه در جلد چهل و نه بحارالانوار صفحه هشتاد و شش عرض شود که. باب عبادته علیه السلام و مکارم اخلاقه و معانی اموره و اقرار اهل زمانه بفضله مکارم اخلاق حضرت را روایت خوبی در راستای آن هدف برنامه هم است که ما بحث سیره پیامبر (صلی الله و علیه و آله و سلم) را بنابر حالا دنبال مناسبت های تا چند هفته که وجود داشته موفق نشدیم ادامه بدهیم. دوازده روایت را از سیره امام رضا ( سلام الله علیه) که عین سیره پیامبر (صلی الله و علیه و آله و سلم) روایت چهارم جلد شصت صفحه چهل و نه بحار از عیون اخبار رضا (سلام الله علیه) مرحوم شیخ صدوق نقل می‌کند روایت جلد دو عیون اخبار رضا (سلام الله علیه) صفحه صد و هشتاد و چهار از آنجا نقل می‌کند :

حَدَّثَنَا الْحَاكِمُ أَبُو جَعْفَرِ بْنُ نُعَيْمِ بْنِ شَاذَانَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ إِدْرِيسَ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ الْعَبَّاسِ قَالَ‌ مَا رَأَيْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا(ع)جَفَا أَحَداً بِكَلِمَةٍ قَطُّ وَ لَا رَأَيْتُهُ قَطَعَ عَلَى أَحَدٍ كَلَامَهُ حَتَّى يَفْرُغَ مِنْهُ وَ مَا رَدَّ أَحَداً عَنْ حَاجَةٍ يَقْدِرُ عَلَيْهَا وَ لَا مَدَّ رِجْلَهُ بَيْنَ يَدَيْ جَلِيسٍ لَهُ قَطُّ وَ لَا اتَّكَأَ بَيْنَ يَدَيْ جَلِيسٍ لَهُ قَطُّ وَ لَا رَأَيْتُهُ شَتَمَ أَحَداً مِنْ مَوَالِيهِ وَ مَمَالِيكِهِ قَطُّ وَ لَا رَأَيْتُهُ تَفَلَ وَ لَا رَأَيْتُهُ يُقَهْقِهُ فِي ضَحِكِهِ قَطُّ بَلْ كَانَ ضَحِكُهُ التَّبَسُّمُ وَ كَانَ إِذَا خَلَا وَ نَصَبَ مَائِدَتَهُ أَجْلَسَ مَعَهُ عَلَى مَائِدَتِهِ مَمَالِيكَهُ وَ مَوَالِيَهُ حَتَّى الْبَوَّابَ السَّائِسَ وَ كَانَ(ع)قَلِيلَ النَّوْمِ بِاللَّيْلِ كَثِيرَ السَّهَرِ يُحْيِي أَكْثَرَ لَيَالِيهِ مِنْ أَوَّلِهَا إِلَى الصُّبْحِ وَ كَانَ كَثِيرَ الصِّيَامِ فَلَا يَفُوتُهُ صِيَامُ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ فِي الشَّهْرِ وَ يَقُولُ ذَلِكَ صَوْمُ الدَّهْرِ وَ كَانَ(ع)كَثِيرَ الْمَعْرُوفِ وَ الصَّدَقَةِ فِي السِّرِّ وَ أَكْثَرُ ذَلِكَ يَكُونُ مِنْهُ فِي اللَّيَالِي الْمُظْلِمَةِ فَمَنْ زَعَمَ أَنَّهُ رَأَى مِثْلَهُ فِي فَضْلِهِ فَلَا تصدق [تُصَدِّقْهُ‌.

عيون أخبار الرضا(ع) ، الشيخ الصدوق ،ج ۲ ،ج ۱۸۴

روایت از ابراهیم بن هاشم است ابراهیم بن العباس. اهل زمان آن حضرت (علیه السلام) دیده‌اند خصایص اخلاقی و اقرار به فضلشان کردند یکی از آنها این مورد است این ابراهیم بن عباس می گوید:

مَا رَأَيْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا علیه السلام جَفَا أَحَداً بِكَلِمَةٍ قَطُّ هرگز ندیدم امام رضا ( سلام الله علیه) نسبت به کسی از جهت کلام اذیت کند جفا کند به لحاظ کلام در حالی که متاسفانه امروزه خیلی نکته‌های ناراحت کننده است انسان گاهی در همان خیابان ها میبیند به هر حال مسیرها می‌بیند گاهی بعضی ها بد دهان هستند کافی است مثلاً در رانندگی کسی جلوی چراغ سبز شده باشد حالا بیچاره حواسش نیست در حال و هوای خودش است چند لحظه صدا بلند می‌کند یا چی بار آن طرف می‌کند یا مثلاً ممکن است در رانندگی به هر حال او بپیچد این طرف آن طرف بالاخره چیزهایی که تعمدی در آن نیست اما گاهی فحش‌ها و شتم و فحش این چیزهایی که اصلا توقع نمیرود و شیعیان اهل بیت (علیهم السلام) عزیزان من بعضی از روایات اهل بیت (علیه السلام) انسان را اصلاً از یاد انسان نمی رود جذب می‌کند ببینید توقع اهل بیت (علیه السلام) از ما آنچنان است که امام باقر (علیه السلام) به کسی فرمود: شیعه ما کسی است که اگر در یک قریه‌ای در منطقه‌ای روستایی استانی جایی باشد ده هزار نفر آنجا هستند شیعه ما هم است اتقا از او نباشد در آنجا با تقواتر خوش اخلاق‌تر با تقواتر از او در آنجا نباشد . امام صادق (علیه السلام) توقعشان جوری عمل کنید که بگویند این شیعه جعفر (علیه السلام) است این چنین است مردم این تربیت شده چی جوری باشد که عمل ما نشان بدهد شیعه هستیم نه اینکه با ادعا بگوید من شیعه هستم در عمل آنچنان باشیم که مکتب اهل بیت (علیهم السلام) این چنین است بحث کلام خیلی مهم است در خانواده همینطور در خانه پدر نسبت به همسر نسبت به فرزندان و بالعکس مادر نسبت به فرزندان نسبت به شوهر خواهر نسبت به برادر به اصطلاح:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَقُولُوا قَوْلًا سَدِيدًا

ای کسانی که ایمان آورده‌اید! تقوای الهی پیشه کنید و سخن حق بگویید...

احزاب (33):70

وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَ بَنِي إِسْرَائِيلَ لَا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ إِلَّا قَلِيلًا مِنْكُمْ وَأَنْتُمْ مُعْرِضُونَ

و (به یاد آورید) زمانی را که از بنی اسرائیل پیمان گرفتیم که جز خداوند یگانه را پرستش نکنید؛ و به پدر و مادر و نزدیکان و یتیمان و بینوایان نیکی کنید؛ و به مردم نیک بگویید؛ نماز را برپا دارید؛ و زکات بدهید. سپس (با اینکه پیمان بسته بودید) همه شما -جز عده کمی- سرپیچی کردید؛ و (از وفای به پیمان خود) روی‌گردان شدید.

بقره (2):80

دستورات صریح قرآن است یکی فرمود که مَا رَأَيْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا علیه السلام جَفَا أَحَداً بِكَلِمَةٍ قَطُّ در کلام جفا نمی‌کرد به کسی دوم

وَ لَا رَأَيْتُهُ قَطَعَ عَلَى أَحَدٍ كَلَامَهُ حَتَّى يَفْرُغَ مِنْهُ نکته‌ای که مبتلا دارد اینکه بگذار کلامش منعقد شود یک چیزی شروع کرده می‌خواهد مطلبی برساند می‌پرد قافیه از دست این در میرود و نمی‌دانم ادب معصوم (علیه السلام) این بوده است وَ لَا رَأَيْتُهُ قَطَعَ عَلَى أَحَدٍ كَلَامَهُ حَتَّى يَفْرُغَ مِنْهُ تا اینکه کلامش تمام شود بعد حضرت (علیه السلام) سخن بگو اینم سوم از اخلاقیات اجتماعی امام رضا (علیه السلام) وَ مَا رَدَّ أَحَداً عَنْ حَاجَةٍ يَقْدِرُ عَلَيْهَا کسی اگر می آمد به حاجتی داشت و امام (علیه السلام) توانایی داشت که حاجتش را برآورده کند هرگز رد نمی‌کرد. این هشدار مهمی است که خوب در جامعه خیلی وقت ها ما یا توان داریم که حاجت طرف برآورده بکنیم مالی یا غیر مالی امثال این‌ها یا اینکه به صورت مختصری کمکش بکنیم مثلاً می‌خواهد یک جایی برای کاری دارد ما می توانیم با یک تلفنی نه سفارش نامشروع بلکه مشکلی دارد مشکلی می‌توانیم رفع کنیم تسهیل کنیم کار مومن را کارمندی در اداره ‌ای کار این را عقب می ندازد آن کار با ما آشناست یا رئیسش با ما آشنا است زنگی بزنیم بگوییم بنده خدا کارش گیر افتاده است آنجا. تاخیر می دهند در کارش امثال اینها با یک زنگ ما مشکلش حل می شود اینجا اگر انجام ندهیم مواخذ خواهیم بود و توقع نه اینکه حالا زنگی بزنیم که پارتی بازی بکنیم آنها که غیر مشروعی است ائمه معصومان (علیهم السلام) راجع به همه آنها است پیامبر (صلی الله و علیه و آله و سلم) و معصومین (علیهم السلام) که اگر کسی مراجعه می‌کرد توان رفع حاجتش را داشتند هرگز رد نمی‌کردند و تا آخر انجام می‌دادند.

وَ لَا مَدَّ رِجْلَهُ بَيْنَ يَدَيْ جَلِيسٍ لَهُ قَطُّ پا دراز نمی‌کرد حضرت (علیه السلام) پیش کسی که نشسته نزد حضرت (علیه السلام) پایش دراز نمی‌کرد. وَ لَا اتَّكَأَ بَيْنَ يَدَيْ جَلِيسٍ لَهُ قَطُّ تکیه نمی‌داد خیلی جالب است حضرت (علیه السلام) مقابل همنشین تکیه ندادن خودش نکته‌ای است ادب حضرت (علیه السلام) می رساند وَ لَا رَأَيْتُهُ شَتَمَ أَحَداً مِنْ مَوَالِيهِ وَ مَمَالِيكِهِ قَطُّ شتم نمی‌کرد ناسزا نمی‌گفت به زیر دستان ممالک مملوکان غلامان و بردگان و یا این به هر حال خادمان حاکم در محضر حضرت (علیه السلام) بودند حضرت (علیه السلام) هیچ‌گاه این‌ها را ناسزا به آنها نمی‌گفت و لو ممکن است خطایی هم داشته باشند اما هرگز ناسزا نگفت.

وَ لَا رَأَيْتُهُ تَفَلَ آب دهانش را حضرت (علیه السلام) نمی‌نداخت مقابل چشم دیگران. وَ لَا رَأَيْتُهُ يُقَهْقِهُ فِي ضَحِكِهِ قَطُّ بَلْ كَانَ ضَحِكُهُ التَّبَسُّمُ قهقه نمی زد این هم باز نکته دیگری نمیزد که دندانش پیدا شود و اینها برای اینکه تبسم داشت حضرت (علیه السلام) حالا قهقه را به هر حال نشان نوع غفلت چه کرده است ائمه (علیهم السلام) این چنین بوده است بعد این انتهای روایت این است که هنگامی که سفره می‌انداختن مقابل حضرت و این خادما و این‌ها هم می‌آمدند ممالک و عرض شود که دربان و اینها را حالت همان دوره ولایت عهدی که مامون خدمه‌ای را در اختیار حضرت(علیه السلام) قرار داده بود حضرت (علیه السلام) عرض شود که همه را دعوت می‌کرد که بیان سر سفره بنشینند با آنها هم غذا می‌شد.

و کان علیه السلام قَلِيلَ النَّوْمِ بِاللَّيْلِ شب‌ها کم می‌خوابید كَثِيرَ السَّهَرِ زیاد شب بیداری داشت يُحْيِي أَكْثَرَ لَيَالِيهِ مِنْ أَوَّلِهَا إِلَى الصُّبْحِ خیلی از شب‌ها شب را بیدار بود وَ كَانَ كَثِيرَ الصِّيَامِ زیاد روزه می‌گرفت اما فَلَا يَفُوتُهُ صِيَامُ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ فِي الشَّهْرِ وَ يَقُولُ سه روز را در ماه حتما مقید بود و می‌فرمود که ذَلِكَ صَوْمُ الدَّهْرِ

که قبلاً در این برنامه در این مورد صحبت کردم یعنی سه روز که انسان بگیره خداوند که وعده :

مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا وَمَنْ جَاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَلَا يُجْزَى إِلَّا مِثْلَهَا وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ

هر کس کار نیکی بجا آورد، ده برابر آن پاداش دارد، و هر کس کار بدی انجام دهد، جز بمانند آن، کیفر نخواهد دید؛ و ستمی بر آنها نخواهد شد.

انعام (6):160

سه مورد به اصطلاح هر کدام ده برابر شود کل عمرش انسان روزه گرفته باشد وَ كَانَ(ع)كَثِيرَ الْمَعْرُوفِ وَ الصَّدَقَةِ فِي السِّرِّ در پنهان به صورت سری زیاد اهل صدقه دادن بود وَ أَكْثَرُ ذَلِكَ يَكُونُ مِنْهُ فِي اللَّيَالِي الْمُظْلِمَةِ در شب های تار. و تاریک حضرت (علیه السلام) این صدقه را می‌داد بعد آخرش این آقا اینطور می گوید فَمَنْ زَعَمَ أَنَّهُ رَأَى مِثْلَهُ فِي فَضْلِهِ فَلَا تصدق [تُصَدِّقْهُ‌. می گوید ادعا کرد که مثل امام رضا (علیه السلام) را در فضل که فضل کند تصدیقش نکنید.

مجری:

خیلی متشکریم جناب آقای دکتر جباری وقتمان به پایان رسید و مباحث خیلی خوبی را یاد گرفتیم مثل همیشه خواهش خدا را شاکریم به خاطر این توفیقی که داشتیم خودش زدنا علما است حضور حضرتعالی و اساتید بزرگوار در این شبکه واقعاً مغتنم است از شما تشکر می‌کنم آقای دکتر جباری استاد حضور دانشگاه. و متخصص در مسائل تاریخ و سیره ان شاء الله توفیق داشته باشیم در جلساتی هم بهره‌مند شویم عزیزان بیننده ما را از دعای خیرتون فراموش نکنید این دهه را به شما مجدد تبریک عرض بکنم و از شما التماس دعا داریم و آخرین بحث ما تعجیل فرج آقا امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را از خدا می‌خواهیم و شما را به خدای منان می‌سپاریم اللهم عجل لولیک الفرج خداحافظ.

منتخب شبکه

موارد بیشتر